مجله حقوقی یسرا - بازاریابی شبکه ای و شرکت های هرمی غیرقانونی

منتشر شده توسط یسرا در 1399/8/28

بازاریابی شبکه‌ ای

بازاریابی شبکه‌ ای و موضوع شرکت های هرمی از جمله مواردی است که همواره درباره آن هشدار داده می‌شود و همیشه هم افراد و شرکت هایی درگیر پرونده‌های قضایی مربوط به آن می‌شوند.

حتما شما هم با شنیدن این دو واژه به یاد گلدکوئیست و یا شرکت هایی که با ادعای بازاریابی برخی از اقلام مانند الماس و سکه در سال های گذشته، فعالیت می‌کردند می‌افتید و حتی ممکن است خاطرات دوستان و آشنایانی که برای پرزنت کردن به سراغتان آمده‌اند نیز در ذهنتان تازه شود.

اما آیا بازاریابی شبکه‌ ای همان فعالیت هرمی است؟ آیا همه این نوع فعالیت ها جرم است؟ قانون درباره بازاریابی شبکه‌ ای و شرکت های هرمی چه می‌گوید؟

بازاریابی شبکه‌ ای در قوانین ایران

اوایل دهه هشتاد با افزایش شکایت هایی مبنی بر کلاهبرداری توسط شرکت های بازاریابی هرمی ، فعالیت این شبکه ها غیرقانونی اعلام شد و پس از آن نیز نیروهای انتظامی و امنیتی به شدت با فعالیت این شبکه ها مقابله کردند.

اما در کنار این موضوع، بحث بازاریابی شبکه‌ ای به عنوان یک سیستم نوین در بازرگانی و تجارت مطرح بود و سرانجام در اواخر سال 88، بازاریابی شبکه‌ ای قانونی اعلام شد و وزارت بازرگانی، قوانین و مقررات فعالیت در بازاریابی شبکه‌ ای و مرز بین فعالیت شبکه ای با فعالیت هرمی مشخص کرد.

پس از آن و در سال 90، چند شرکت برای اولین بار در ایران موفق به کسب مجوز بازاریابی شبکه‌ ای از وزارت بازرگانی شدند.

طبق قوانین ما بازاریابی شبکه‌ ای یا نت ورک مارکتینگ نوعی شیوه فروش است که در آن، کمپانی ها محصولات خود را بدون تبلیغات و بدون واسطه به فروش می رسانند، و مشتریان پس از خرید، در صورت تمایل می توانند محصولات کمپانی را بازاریابی و برای خود سودآفرینی کنند.

این همان چیزی است که شاید پیش از معروف شدن به نام بازاریابی شبکه‌ ای هم، در مراودات اقتصادی افراد به شکل های گوناگون وجود داشته است.

مثلا این که برخی شرکت ها در ازای معرفی مشتری، به فرد معرفی کننده تخفیف می‌دادند و در مدل های ساده تر، کلینیک های سلامتی، آژانس های املاک، شرکت های ارتباط تلفنی و صنایع مختلف دیگر، از این روش استفاده می کردند.

مجوز بازاریابی شبکه‌ ای

شرکت های بازاریابی شبکه‌ ای در کشور ما به صورت مستقیم زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت هستند و از طرف کمیته ای منتخب به نام کمیته نظارت بر فعالیت بازاریابی شبکه‌ ای اداره می شوند. تمامی دستورالعمل های موجود درباره بازاریابی شبکه‌ ای توسط این کمیته تدوین شده و نظارت بر حسن اجرای آن هم با این کمیته است.

اگر کسی قصد داشته باشد فعالیت بازاریابی شبکه‌ ای قانونی را در ایران انجام دهد،باید پس از مراجعه به سایت www.networkmarketing.moc.gov.ir نسبت به تکمیل مدارک مربوط و ارائه به این مرکز اقدام کنند.

اگر هم شما قصد همکاری با مجموعه ای که مدعی بازاریابی شبکه‌ ای قانونی است را دارید، لازم است توجه کنید که این گونه شرکت‌ ها باید دارای نماد اعتماد الکترونیک باشند و سه رنگ زرد، قرمز و سبز که در وبسایت آنها برای لوگوی شرکت استفاده می‌شود، نشان دهنده وضعیت مجاز یا غیر مجاز بودنشان است.

وقتی شما وارد وب‌سایت شرکت می‌شوید و نماد اعتماد الکترونیک را در صفحه اول وبسایت می‌بینید، بعد از آن باید رنگ لوگو را بررسی کنید. اگر سبز بود یعنی شرکت در حال حاضر مجاز به فعالیت است، اگر زرد بود یعنی مجاز به فعالیت و فرصت یک‌ماهه برای رفع ایراد دارد و اگر رنگ لوگو قرمز بود یعنی موقتا به مدت ۶ ماه تعلیق شده است.

تفاوت بازاریابی شبکه‌ ای با شرکت های هرمی

از آنجایی که همچنان بسیاری از فعالیت های هرمی تحت عنوان بازاریابی شبکه خود را معرفی می‌کنند، لازم است که حتما تفاوت این دو نوع فعالیت را با یکدیگر بدانید.

در شرکت های هرمی هیچ کالا یا خدمات ملموسی خریداری نمی‌شود. اعضا باید در شرکت سرمایه‌گذاری کنند و متعهدند که افرادی را نیز به شرکت معرفی کنند و آن افراد نیز باید در شرکت سرمایه‌گذاری کنند.

اما در بازاریابی شبکه‌ ای بازاریاب باید محصول خود را بفروشد و بعد زیرمجموعه‌هایی را برای خودش پیدا کند که آن‌ها هم بتوانند بفروشند.

برخی شرکت های هرمی محصولاتی را رائه می دهند که تولید آن ها ارزان است و هیچ گونه ارزش بازاری تثبیت شده ای ندارند. این هم نوعی فریب است و شما باید حتما توجه داشته باشید که در بازاریابی شبکه‌ ای واقعی، کالای واقعی با ارزش واقعی برای فروش عرضه می‌شود. بنابراین اگر کالایی که قابل فروش نیست یا در بازار ارزش خاصی ندارد عرضه شود، با یک سیستم قانونی بازاریابی شبکه‌ ای مواجه نیستیم.

یکی دیگر از تفاوت های شرکت های هرمی و کلاهبرداری تحت عنوان بازاریابی شبکه‌ ای این است که برای ورود به این سیستم ها از شما پول زیادی درخواست می‌شود. درحالیکه در بازاریابی شبکه‌ ای قانونی، بازاریاب نباید حق ورود یا حق عضویت پرداخت کند.

سیستم پرداخت پاداش

در شرکت های هرمی پرداخت پاداش ها و مشوق ها بر مبنای عضوگیری است، در حالی که در یک سیستم بازاریابی شبکه‌ ای ، بر اساس فروش به بازاریابان پاداش داده می‌شود و عضوگیری کردن و توسعه زیر شاخه ها اجباری نیست.

علاوه بر این موارد که تفاوت بین بازاریابی شبکه‌ ای و شرکت های هرمی را نشان می‌دهد، رعایت مقررات قانونی توسط شرکت، نشان دهنده سلامت قانونی و اخلاقی فعالیت شرکت است. این نکته درباره شرکت های قانونی بازاریابی شبکه‌ ای هم صدق می کند و اگر حتی یک شرکت بازاریابی شبکه‌ ای قانونی، خود را ملزم به رعایت برخی مقررات نداند، نباید به آن اعتماد کنید.

تخلفات شرکت های بازاریابی شبکه‌ ای و مشاوره حقوقی

در سال۹۶ کمیته نظارت بر بازاریابی شبکه‌ ای اصلاحیه‌ای به تصویب رساند که بر اساس آن شرکتی که می‌خواهد مجوز بگیرد حتما باید واحد تولیدی باشد و یا این که حداقل به اندازه ۵۰ درصد در یک شرکت تولیدی، جهت حمایت از تولید داخل سرمایه گذاری کند.

این کمیته درباره سطوح دریافت پورسانت یا کمیسیون در شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ ای هم آنها را مجاز به ۳ سطح محدود کرد که با مجوز‌های خاص کمیته نظارت می‌توانند تا ۵ سطح کمیسیون را پرداخت نمایند.

از دیگر مقرراتی که رعایت نکردنش برای شرکت های قانونی بازاریابی شبکه‌ ای تخلف محسوب می‌شود، این است که این شرکت‌ها باید برای فعالیتشان شعب دارای مجوز داشته باشند و تشکیل جلسات در خارج از محل شعب رسمی، تشویق به خرید محصول بیش از توان فروش بازاریاب که منجر به انباشت کالا شود، عدم انعقاد قرارداد بین شرکت و بازاریابان، عدم صدور کارت شناسایی عکس دار، جذب افراد زیر ۱۸ سال، تاخیر در ارسال یا باز پس گیری کالا و عدم برگزاری آموزش رایگان برای بازاریابان، از جمله این تخلفات است.

استعلام شرکت های بازاریابی شبکه‌ ای قانونی

همانطور که گفته شد، مجوز فعالیت شرکت های بازاریابی شبکه‌ ای تنها از طریق وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر می‌شود. برای استعلام اینکه یک شرکت دارای این مجوز هست یا نه می‌توانید به سامانه 30006082 پیامک بدهید. به این صورت که نام شرکت مورد نظر را به این سامانه ارسال کنید و منتظر دریافت نتیجه فوری استعلام باشید.

همچنین با مراجعه به سایت www.networkmarketing.mimt.gov.ir می‌توانید لیست شرکت های قانونی بازاریابی شبکه‌ ای را مشاهده کنید.

جرم شرکت های هرمی و مجازات های قانونی آن

شرکت های هرمی همگی غیرقانونی هستند و برای آنها مجازات های مختلفی در قانون در نظر گرفته شده است.

به‌ موجب قانونی که در سال ۱۳۸۴ تحت عنوان قانون الحاق یک بند و یک تبصره به ماده ۱ قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی کشور مصوب ۱۳۶۹ و اصلاح تبصره ۱ ماده ۲ آن تدوین و تصویب شده است، عضویت در شرکت‌های هرمی جرم تلقی شده و متعاقباً برای آن عمل کیفر در نظر گرفته شده است.

بر اساس بند ز این قانون، قبول نمایندگی، عضوگیری بنگاه، موسسه، شرکت یا گروه برای کسب درآمد ناشی از افزایش اعضا به ‌نحوی‌که اعضای جدید جهت کسب منفعت، افراد دیگری را جذب کرده و توسعه زنجیره انسانی تداوم یابد جرم محسوب می‌شود.

مجازات فعالیت در شرکت های هرمی

حداقل مجازات این جرم برای افراد در شرایطی که اخلال ایجاد شده در نظام اقتصادی از این طریق عمده یا کلان نباشد، علاوه بر رد مال حبس از شش ماه تا سه سال و جزای نقدی معادل دو برابر اموال به دست آمده است.

همچنین طبق ماده ۲ قانون مبارزه با اخلال گران در نظام اقتصادی در صورتی که این فعالیت ها به قصد ضربه زدن یا مقابله با نظام و یا با علم موثر بودن اقدام در مقابله با نظام به نحوی که بتوان بر آن افساد فی الارض اطلاق کرد صورت گرفته باشد؛ علاوه بر ضبط اموال، مجازات اعدام را هم می‌تواند برای عامل ارتکاب این جرم به همراه داشته باشد.

برای سایر فعالان اصلی شرکت های هرمی که درباره آنها، جرم اخلال در نظام اقتصادی به قصد ضربه زدن به نظام احراز نشود هم مجازات حبس از ۵ تا ۲۰ سال و ۲۰ تا ۷۴ ضربه شلاق در انظار عمومی و برای فعالان جزء، مجازات حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و جزای نقدی معادل دو برابر اموال نامشروع به ‌دست ‌آمده از این راه تعیین ‌شده است.

مشاوره حقوقی جرایم شرکت های هرمی

اگر شما توسط شرکت های هرمی یا شرکت هایی که با عنوان بازاریابی شبکه‌ ای اقدام به کلاهبرداری می‌کنند آسیب دیده‌اید، می‌توانید طبق قانون از آنها شکایت کنید.

سامانه تخصصی مشاوره حقوقی و وکالت تخصصی در حوزه حقوق فناوری اطلاعات و جرایم سایبری و جرایم رایانه ای ، کسب و کارهای اینترنتی و استارت آپ ها فعالیت میکند. با حضور وکلای مجرب و کارشناسان متخصص فنی و حقوقی جرایم رایانه ای به صورت 24 ساعته آماده ارائه خدمات حقوقی و مشاوره رایگان به شما متقاضیان محترم می باشد.

شما می‌توانید پاسخ کلیه سوالات حقوقی خود در خصوص بازاریابی شبکه ای و شرکت های هرمی غیرقانونی را به صورت آنلاین از کارشناسان و وکلای تیم یسرا بپرسید، تیم وکلای یسرا خدمات مشاوره حقوقی کلاهبرداری اینترنتی و کسب و کارهای اینترنتی را به سه صورت مشاوره حقوقی رایگان آنلاین ، مشاوره حقوقی تلفنی و مشاوره حقوقی حضوری ارائه می‌کند.

در مشاوره آنلاین رایگان شما میتوانید کلیه سوالات تخصصی خود در حوزه جرایم سایبری و کسب و کارهای مجازی را در ابتدا در سامانه پرسش و پاسخ یسرا جستجو نمایید و از پاسخ های قبلی کارشناسان بهره مند گردید اما در صورت عدم رفع نیاز، می توانید سوالات تخصصی خود را در سامانه پرسش و پاسخ یسرا ثبت نمایید تا در اولین فرصت ممکنه، وکلا و کارشناسان حقوقی تیم یسرا پاسخ لازم را ارایه نمایند.

اما در صورت در خواست به مشاوره تلفنی یا مشاوره حضوری باید با شماره های 02144003048 یا 09129152457 تماس حاصل نمایید. و وقت مشاوره تلفنی یا حضوری رزرو نمایید.

جهت اخذ مشاوره حضوری در خصوص بازاریابی شبکه ای و شرکت های هرمی غیرقانونی باید به آدرس ذیل مراجعه نمایید.

تهران، بزرگراه آیت الله کاشانی، بلوار اباذر، روبروی دادسرای جرایم رایانه ای تهران (دادسرای ناحیه 31)، پلاک 4 واحد 4، گروه وکلای یسرا.